“Ulduz saatı” hər xalqın da, hər ölkənin də, hər yaradıcının da bəxtinə düşür.

Rizvanın alın yazısında həmin səadətli anların məhz bu günə təsadüf etməsi varmış.

2018-ci il oktyabrın 27-si mənim əziz dostum, bəstəkar və müğənni Rizvan Sədirxanovun həyatının ən unudulmaz günlərindən birinə çevrildi.

Bəlkə də ən birincisinə!

Lakin təqvimin bu səhifəsi həm də Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin tarixində həmişəlik qalacaq məsud bir gündür.

Çünki bu axşam səhnəmizin sevindirici yeni bir hadisəsi baş tutub, Bakıda, Heydər Əliyev Sarayında Azərbaycanın ilk rok-operasının premyerası gerçəkləşib.

Düz 110 il əvvəl, 1908-ci ilin 25 yanvarında dahi Üzeyir bəyin "Leyli və Məcnun"u ilə Azərbaycan operası ilk qədəmini atdı.

İndi, milli operamızın 110 yaşı tamam olanda isə sanki bu bayrama, bu möhtəşəm yubileyə bir hədiyyə olaraq Rizvan Sədirxanovun "Səyyah Sindbad" adlı hələlik ilk və tək olan rok-operası nümayiş etdirildi.

Əlbəttə, illər keçəcək, Azərbaycanın yeni-yeni rok-operaları yaranacaq və daha "Səyyah Sindbad" yeganə rok-operamız kimi qalmayacaq.

Fəqət bundan sonra nə qədər bir-birindən gözəl rok-operalar yaransa da, ilklik möhürü “Səyyah Sindbad”dan aralanmayacaq, Rizvanın yazdığı həmişəlik bu biçimdə birinci əsər deyə xatırlanacaq.

Bütün başqa meyarlarla yanaşanda hər cür müqayisədə kimisə ötmək mümkündür, haçansa ilkə çevrilmişisə yox!

Bu, artıq mühümdən-mühüm tarix deməkdir.

Həm Rizvan Sədirxanovun taleyində, həm də bütövlükdə mədəniyyətimizin yaddaş kitabında.

2018-ci il oktyabrın 27-sini həyatımızın ən fərəhli gecələrindən birinə çevirən "Səyyah Sindbad" bu günə doğru 40 illik uzun bir yolu aşaraq təşrif gətirib.
Rizvanın könlünə gələcək "Səyyah Sindbad"ı yaratmaq həvəsi düşəndə hələ 1978-ci il idi.

Və nağılların, rəvayətlərin dünyasındakı əsrarəngiz Sindbad niyyətlərinə uzundan-uzun və sınaqlarla, müqavimətlərlə, sərgüzəştlərlə dolu məsafələri adlayaraq yetişən kimi, Rizvanın bu istedadla çağlayan əsəri də mənzil başına hamıya səhnədən görsənəcəyi günə dörd onilə sığan, sınaqlarla, mübarizələrlə, biganəliklərlə, dürlü maneçiliklərlə aşıb-daşan məşəqqətli yolu qət edərək çatdı.

“1001 gecə” nağıllarında Şəhrizad hər axşam ən maraqlı yerində hekayətini yarımçıq kəsər, ardını söyləməyi sabaha saxlardı.

Demirəm ki, bura yazımın ən maraqlı yeridir. Amma bir halda ki “1001 gecə”nin aləmindəyik, gərək onun səliqə-sahmanına da uyğunlaşaq, onunla həmrəng olmasaq da, həmtərz olaq.

Mən də bu arada elə nağıldakı sayaq sözümü dincə qoyuram və sizi dəvət edirəm 7 aydan da bir az öncə istənilən qəzetdən sürətlə yayılıb-oxuna bilən səhifəmdə yazdıqlarımla göz-gözə qalmağa. Çünki o gündən bu gün hələ belə aydınca görünə bilməzdi. Bugündən isə o günlərin içərisində hansı narahatlıqlar vardı, asanca seyr edilə bilir.

2018-in mart ayı başlanırdı və "Səyyah Sindbad"ın səhnəyə gəlməsinə artıq "yaşıl işıq" yandırılmışdısa da, ötən illərin bir sıra acı təcrübələri və dərsləri bizə hər şeyə hazır olmağı da pıçıldayırdı, xəfifcə xəbərdarlıq da edirdi ki, son uğurlu nəticəyə, premyeranın baş tutacağına nə qədər inansanız da, qəfil dönüşlərə də hazır olun.

İçərimizdə bu qənaət də vardı ki, əgər ötənlərdəki kimi, yenə nəsə alınmasa, qəm yeməyə dəyməz. Ümidlə yaşamaqda davam etmək gərəkdir.

Yarım ildən də bir az o yandakı günlərə sizi ona görə aparıram ki, biləsiniz yol daim və hətta rəsmi “hə” vədindən sonra da necə enişli-yoxuşlu olub.

Biləsiniz ki, əvvəlki illərə nisbətdə möcüzə-filan törənmədi, işlər yağ kimi irəliləməyə üz qoymadı. Müşküllər həmin minvalla o yazıdan sonrakı aylarda da o yazıdan qabaqkı aylar və illərdə olduğu kimi davam etdi.

Lap son həftələrəcən baş verənlər də narahatlıqlarımızın əbəs olmadığını təsdiqlədi.

Hisləri tarım çəkən, səksəkə oyadan hadisələrin biri o birini əvəzləyirdi.

Əvvəlcə premyera 11 maya elan edilmişdi. Afişalar da çap edilib şəhərdə müxtəlif yerlərdə yapışdırılmışdı, biletlərin satışı da başlanmışdı.

Sonra vaxtı dəyişdilər 28 sentyabra. Hərçənd elan da etdilər ki, satılmış biletlər qüvvəsində qalır.

Sonra müddəti bir də dəyişdilər 27 oktyabra və “qüvvətli” biletlər yenə başladı gözləməyə.

1980-ci illərin ortalarında böyük bəstəkar Müslüm Maqomayev haqqında kitab yazırdım, bütün arxivi, əlyazmaları, gündəlikləri, məktubları qarşımdaydı və ömrü boyu yaşadığı ağrı və sevincləri onun nəfəsini duyacaq qədər yovuqdan seyr edə bilirdim.

Özündən sonra, yəqin ki, ilk dəfə mənim oxuduğum (uzaqbaşı bütün bu yadigarları qoruyub saxlamış oğlu Cəmaləddin vərəqləmişdi onları) gündəliklərində Müslüm bəy bütün başınagələnləri, çəkdiklərini, sarsıntılarını gün-gün tarixləşdirib.

Səhnəyə gəlişini səbirsizliklə gözlədiyi “Şah İsmayıl”ın yolunda hər dəfə qara bir daş peyda olurmuş.

Süründürməçiliklər, paxıl badalaqlar, löyün-löyün pərdəarxası çəkişmələr, məhkəməyə qədər çatan dartışmalar ilk tamaşa gününə aparan yolu acı bağırsaq kimi uzadır.

Sanki yol açılhaaçılda, nəhayət ki, təyin edilmiş tamaşa günündə Hüseyn Ərəblinskini qətlə yetirirlər. Premyera təxirə salınır.

Digər dəfə opera binasında yanğın baş verir.

Bayram baş tutmur.

Və Müslüm bəyin həmin günlərdəki yaşantıları ilə əlaqədar əsəbi xətlə yazdıqlarını oxuduqca onun içəridən necə üzüldüyünü, nə qədər pərişan olduğunu bütün göynərtisi ilə duymuşam.

Əlbəttə ki, Rizvan da elə həmin sayaq üzdə özünü nə qədər təmkinli aparsa, tox tutsa da, hiss edirdim bu təxirəsalmalar, sanki yox yerdən pırtlayıb ortaya çıxan hər yeni “əmma” onu nə qədər dilxor edir, hər növbəti vaxt dəyişilməsi onun həssas ürəyini “alınmaya bilər!” şübhəsi ilə necə amansızlıqla sıxır.

Şükür ki, lap son günlərəcən ilk rok-operanı qarabaqara güdən bütün maneələr aşıldı, müşküllər hamısı geridə qaldı, 40 illik intizar yolu şad bir gecəylə tamamlandı.

Amma 7 ay öncə...

Martın 1-dən 2-nə keçən gecə idi, gündüz bir neçə saat Rizvanla dərdləşmişdik, musiqi dinləmişdik, indi nə illah edirdim, o dalğadan çıxa bilmirdim, dostumu düşünürdüm, gözümə yuxu əvəzinə yenə lövhə-lövhə onun kino kimi həyatı gəlirdi.

Onun ömür-gün yoldaşı İradə xanım da, qızı Kamilla da musiqiçidir.

Üstəlik, hələ balaca nəvəsində də fitrətən musiqi istedadı var, təzə bir melodiya eşidən kimi xoşuna gəlsə, dərhal əzbərinə çevrilir.

Bütün bunlara görə bəstəkar və müğənni Rizvan Sədirxanovun ilk əsas münsifləri elə öz evinin içərisindədir.

Təzə nə yazsa, yeni nə oxusa, birinci onlar eşidir və qiymətlərini də verirlər.

Evdən sonra ikinci və üçüncü münsif də var ki, biri burada – Bakıdadır, digəri uzaqda – Moskvada.

Amma məsafədən asılı olmayaraq Rizvanın nəinki hər təzə əsəri, hətta həyatında baş verən ən xırda yeniliklə bağlı həmin evdən kənardakı iki münsif də yubanmadan agah olur.

Yəni xəbəri Rizvan özü çatdırır. Çünki hər iki dost çox onillərdir ki, onunla birgədir və ömrünün hər enişinə-yoxuşuna bələddir.

Buradakı, Bakıdakı dost mənəm, Moskvadakı – özü orada, ürəyi həmişə Bakıda olan dost isə Azər Cahangirov.

Rizvanın həyatının hər mərhələsinə elə öz ömrümüzə olan kimi bələdik.

Uşaq vaxtı həmişə daima sinif yoldaşlarının, köhnə məhəllə dostlarının, sabit ev ünvanları olmasının həsrətini çəkib.

Atası neftçi idi və bu ailənin həyatı bir hərbçi ailəsinin taleyinə bənzəyirdi. Elə hey səfərdə idilər. Və Rizvanın gələcək sənəti də irəlicədən seçilmişdi – atasının yolu ilə getməli idi. Orta məktəbi qurtardı, caamat arasında AZİ deyilən Neft-Kimya İnstitutuna – indiki Neft Akademiyasına daxil oldu, yaxşı oxudu, dağ mühəndisi ixtisasını qazandı. Tərbiyəli, sözəbaxan uşaq idi, başqa cür də edə bilməzdi, amma indi təəssüflənir: “Məni nə qədər geri salıblar valideynlərim!”

Elə uşaqlıqdan musiqinin aludəsi idi. Köhnə bir patefonları vardı. Rəşid Behbudovun oxusu yazılmış vala o qədər qulaq asmışdı ki, daha cızıq-cızıq olmuş valın xışıltıları arasında o məlahətli səs güc-bəla ilə eşidilirdi.

İnstitut illərində musiqiyə əsirliyinin nicatsız olduğunu anlayır. Asəf Zeynallı adına orta-ixtisas musiqi məktəbinə daxil olmaq sevdasına düşür. Ora qəbul olunmaq üçün lazım olan bilikləri vardı, fəqət, tələb olunan sənədləri düzəlmirdi.

Attestat istəyirdilər. Orta təhsil haqda bu yekun sənədi isə heç institutu bitirəndən sonra da özünə qaytarmayacaqdılar.

İstəyini evdən gizlədirdi. Malik Abbasov adlı bir dostundan onun attestatını xahiş edir. Bütün sənədlərini Malikin adına hazırlayıb uğurla imtahan verir, olur “Asəf Zeynallı”nın tələbəsi.

Bir il sakit, kimsə duyuq düşmədən keçir.

O, seçilən tələbələr sırasındadır.

...Musiqi texnikumunun istedadlı tələbələrinin filarmoniyada açıq konserti təşkil edilibmiş. Təbii ki, “Malik Abbasov”un da çıxışı proqrama daxil edilibmiş. Növbəsi yetişir, səhnəyə qalxır, oxuyur, alqışlanır.

Və tamaşaçılar arasındakı köhnə tanışlarından biri yaxınlaşır ona: “Sən ki Rizvansan! Niyə bəs ad-familiyanı başqa cür elan elədilər?”

Him-cimin xeyri olmur, bu sözü başqaları da eşidir, məsələnin üstü açılır və rəhmdillik göstərərək Rizvanı istedadına bağışlayırlar. Qəziyyəni şişirtmirlər, onu “Asəf Zeynallı”dan xaric etməklə kifayətlənirlər, sənəd saxtakarlığını institutuna xəbər vermirlər. İş böyüsə idi, hətta ali məktəbdən qovulmaq təhlükəsi də vardı. Hələ daha artığını demirəm.

Ertəsi il hər halda mətləbinə yetişir. Üsulunu tapıb institutdan attestatını götürməyə nail olur.

...AZİ-ni fərqlənmə ilə bitirib dağ mühəndisi ixtisasına yiyələnəndə Asəf Zeynallı adına orta-ixtisas musiqi məktəbinin də diplomu cibində idi.

Başlayır neft mədənlərində işləməyə.

“Bahar” dəniz neft yatağında üzən qazma qurğusunun rəisi təyin edilir.

Daha sonra boruların istismarı üzrə elmi-tədqiqat institutunda çalışır.

Sənətin romantikasından uzaq olan bu prozaik yerlərdə işləyə-işləyə qəlbini, varlığını daim duyğu selləriylə coşduran musiqidən də ayrıla bilmir.

Rizvan taleyinə görə, bir növ, Bəxtiyara oxşayır.

Lətif Səfərovun həmin məşhur “Bəxtiyar” (“Sevimli mahnı”) filmində Tofiq Quliyevin misilsiz nəğmələrini oxuyan neftçi Bəxtiyar Muradovun taleyinə.

Və əslində Rizvanın sənət aləmi ilə sonrakı daha sıx ünsiyyətlərinin yaranmasının əsas baislərindən biri elə o film, Rəşid Behbudovun cazibəsi idi.

...Neftçiliyini edə-edə 1982-ci ildə konservatoriyanın axşam bölməsinə daxil olur.

Buranı da yaxşılardan biri kimi bitirir.

Rizvan peşəsini mükəmməl bilən, sənətinin sahibi olan neftçi idi və o vaxt dəniz neftçilərinin maaşları bir az da yüksək idi. Odur ki, dolanışığı pis deyildi. Lakin ürəyi ona dinclik vermirdi. Arzusu idi ki, getsin İtaliyada təhsilini davam etdirsin.

Rizvanın İtaliya prezidentinə oxumaları yazılmış kasetlə birgə göndərdiyi məktubu da vaxtilə mənim iş otağımda tərtib etmişdik və gözlədiyimizdən də sürətli cavab Moskvadan gəlmişdi. Oradakı İtaliya səfirliyindən yazırdılar: “Prezident sizin təhsil haqqınızın dövlət hesabına ödənməsinə göstəriş verib. Yeni dərs ilindən Ozimo şəhərindəki Musiqi Akademiyasına dərs almağa dəvət edilirsiniz”.

Hələ SSRİ yerində idi, hələ 1989-cu il idi.

...Ozimo bir nəğməli şəhərdir ki, İtaliyanın səfalı Maçerato əyalətinə daxildir. Nəğməkarları bol Maçerato əyaləti bizim zavallı Şuşa kimi bir yerdir. Ora dünya şöhrətli maestro Benyamino Cilinin vətənidir...

Rafael Hüseynov, Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri, akademik

525-ci qəzet