Milli ədəbiyyatımıza aid unikal imzalar, rəylər toplusu olan “80 ilin güzgüsü” kitabı özü bir qiymətli imzalar, rəylər muzeyidir!
...Azərbaycanın görkəmli ədəbiyyatşünaslarından olan akademik Rafael Hüseynovun gərgin yaradıcı əməyi ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin 80 illik yubileyinə “80 ilin güzgüsü” kitabı bir töhfə olaraq artıq ortadadır. Akademikin tərtib etdiyi və 1940-cı ildən üzü bəri şərəfli və problemli yol keçmiş muzeyin bilinməyən, ağlagəlməz bir arxivinə istinadla ərsəyə gətirilmiş kitabın adından göründüyü kimi, ortada bu şanlı tarixin bir güzgüsü var.
Təbii ki, hər bir muzeyin fəaliyyəti və zənginliyi onun ziyarətçilərinin sayı və sambalı ilə ölçülür. Zəngin eksponatları olan Ədəbiyyat Muzeyinin ziyarətçilərinin isə sayı da çoxdur, sanbalı da. Tərtibçi, rəyçi və müəllif akademik Rafael Hüseynov elə giriş sözündə bu barədə, necə deyərlər, “sarı sim”ə, ən incə məqamlara toxunub: “Bir və ya bir neçə nəfərin yaratdığı tarixlər var, amma bir də var ədəbiyyatın, mədəniyyətin, bütöv xalqın keçmişinin yüzlərlə, minlərlə insan tərəfindən yazılan tarixi... Milli ədəbiyyat və mədəniyyətin 3 min ildən artıq bir dövrünün mənzərəsini canlandıran Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi 1940-1941-ci illərdə artıq qurularaq açılışa tam hazır vəziyyətə gətirilsə də, tərkibinə Azərbaycanın da daxil olduğu SSRİ-nin ikinci Dünya Müharibəsinə qoşulması ilə ekspozisiyanın geniş tamaşaçı kütlələri üçün təqdimi təxirə salınır. 1945-ci ilin mayın 9-da faşizm üzərində Qələbənin elan edilməsindən bir neçə gün sonra muzey qapılarını tamaşaçılarına açır...”.
Kitabın diqqəti çəkən məziyyətlərindən biri də təkcə o deyil ki, nəfis şəkildə tərtib olunub, rəngli fotoşəkillərlə bəzənib, həm də onunla diqqəti çəkir ki, bütün ziyarətçi –tamaşaçı rəyləri illər üzrə sıralanıb. Bu isə olduqsa zəhmət tələb edən bir fəaliyyətdir.
Bu gün jurnalistikaşünas (ifadə Rəfael Hüseynova məxsusdur, müəlliflik hüququ var), professor Qulu Məhərrəmli ilə təsadüfən muzeydə olarkən bu unikal nəşr barədə eşitdik, kitabı əldə etmək istədik. Və Akademiklə söhbət edərkən 80 ilin rəylərini (1940-2020) necə toplayıb sıraladığının qaynağını soruşdum. Məlum oldu ki, 80 il ərzində rəylər yazılmış kitablar keçmiş illərdə baxımsız qaldığından pərakəndə halında, bərbad vəziyyətdə olub: “Muzey kollektivinin gərgin zəhməti sayəsində onları çətinliklə də olsa, bir yerə topladıq, tərtib etdik... Həm də əsasında gördüyünüz bu kitabı ortaya qoyduq-“80 ilin güzgüsü”nü!”, -deyə akademik izah edir.
***
Bəli, həqiqətən də milli ədəbiyyatımıza aid unikal imzalar, rəylər toplusu olan kitab özü bir qiymətli imzalar, rəylər muzeyidir! Türkiyədən, ABŞ-dan, Rusiyadan, Azərbaycandan, İrandan, İrakdan, Yaponiyadan, Çindən, Fransadan, BƏƏ-dən, İngiltərədən... olan çoxsaylı ziyarətçilərin adlı ürək sözləri də kitabda yer alıb. Prezident İlham Əliyevin də muzeyə xeyir-dualı ziyarəti diqqəti çəkəndir, fotoşəkillərdə öz əksini tapıb.
***
...Etiraf edim ki, professor Qulu Məhərrimli ilə mənim də ürək sözlərimizin-rəylərimizin kitabda yer alması bizim üçün ikiqat sevindirici idi. Qulu Məhərrəmlinin vaxtilə yazdığı “Bu muzey yeni Azərbaycan möcüzəsidir... Muzeyin tezliklə bizim milli iftixarımıza çevriləcəyinə inanıram!” kimi ürək sözləri həm Azərbaycanın, həm də muzeyin bu günkü həyatı ilə nə qədər gözəl səsləşir.
Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, mənim də ziyarətçi rəyim Akademikin kitaba giriş ürək sözünün bahalı yerində yer alıb : “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi o qədər zəngindir ki, burada (muzeydə) görülən işlər görülməlilərin ən kiçiyi olsa da, həm də görülənlərin ən böyüyüdür!”.
***
Əlinə, zəhmətinə, fəaliyyətinə... sağlıq, ustad ədəbiyyatşünas! Siz böyük tarixi olan zəngin milli ədəbiyyatımızın 80 yaşlı muzeyində yaratdıqlarınızla, həm də muzeyi, ədəbiyyatımızı hörmətə mindirməkdəsiniz!
“80 ilin güzgüsü” akademik Rafael Hüseynovun dəsti-xəttində
Yan 09, 2021 | 10:52 / Yeni nəşrlər
