Türkiyənin İstanbul şəhərində Azərbaycanın mütəfəkkir şair və dramaturqu Hüseyn Cavidin 140 illik yubileyi ilə əlaqədar beynəlxalq simpozium keçirilib.

Simpoziumda Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin baş direktoru, akademik Rafael Hüseynov “Cavidin gəlişi, gedişi və dönüşləri” mövzusunda məruzə ilə çıxış edib.

Cavid yaradıcılığının məziyyətlərindən danışan alim bildirib ki, Hüseyn Cavid İstanbula gələrkən onun ürəkdən istədiyi bir başqa cəhət azad ifadə imkanı və meydanı idi. Elə təzə gəldiyi çağlarda şikayətlənirdi ki, İstanbulda çox böyük qiraətxana və kitabxanalar var, amma layiqincə kitablar və qəzetlər yoxdur. Çünki bəzi mündəricat və mətbuat qadağandır. İstanbulda aldığı ədəbi tərbiyə və zövq dərsləri, Cavidi Anadoluda yetişdirən mühitin təsiri həmişəlik onunla qaldı. Yazısının üslubundan, deyiş tərzindən başlayaraq geyim-keciminədək hər məqamda bu cazibə hiss olunurdu. Ancaq illər keçəcək, Cavidi başqalarından seçdirən, cazibədar edən bu əlamətlərin hamısı onun əleyhinə dönəcək. Onu inadla bu məziyyətlərindən arınmağa dəvət edəcəklər. Tabe olmayanda, dirəniş göstərəndə isə ona “Turançı”, “ifrat türkçü” yarlığı yapışdırıb sovetin düşmənləri sırasına qatacaqlar.

Hüseyn Cavidin 1920-ci illərdə Azərbaycan dramaturgiyasına gəldiyini xatırladan Rafael Hüseynov qeyd edib ki, tam yeni dalğa gətirdi. Azərbaycan poetik teatrının banisinə çevrildi. Böyük bir aktyor, onların da vasitəsilə tamaşaçı nəsli həmin əsərlərdən tərbiyə aldı, zövq mənimsədi. Birinci Dünya müharibəsinin ən şiddətli dövründə Cavid “İblis” faciəsini yazdı və böyük şəri heç də həmişə mücərrəd uzaqlarda aramamağa səslədi, bütün xəyanətlərə bais olan insanın elə ən müdhiş iblis olduğunu anlatdı:

"Sağlığında, sovet dövründə nəşr edilməsi, hətta heç kiminlə bölüşülməsi, paylaşılması belə mümkün olmayan, müşkül və təhlükəli olan bəzi şeirləşmiş düşüncələrini mən şairdən yadigar qalan cib dəftərlərində 1980-ci illərdə tapdım və bu parçalar üzə çıxınca hər kəs gördü ki, sovetlərin ən amansız çağlarında da şair susmurdu, barışa bilmədiyi həqiqəti, vətəndaşı olmaq məcburiyyətində qaldığı cəmiyyəti və quruluşu ifşa edən sətirləri də qələmə alırdı. Elə həmin səbəbdən də 1937-ci ildə tüğyana başlayan sovet siyasi repressiyalarının ilk qurbanlarından birinin məhz Hüseyn Cavid olması gözlənilməz deyildi”.

Məruzəçi yazıçının illərlə səhnəyə həsrət qalan pyeslərinin yenidən səhnələşdirildiyini, onun yenə məktəblərə, dərslərə qayıtdığını, əvvəlkindən də artıq öyrənilib sevilməyə başladığını vurğulayıb. Qeyd edib ki, Vətəndən uzaqlarda, Sibir buzlaqlarına gömülmüş cəsədi də 59 illik ömür sürmüş şairin 100 yaşının tamamında Azərbaycana geri döndü. Əvvəlcə 1937-ci ilin 4 iyun gecəsində ayrıldığı Bakıdakı evinə qayıtdı. Sonrakı dönüşü isə uşaqlığının, ilk gəncliyinin keçdiyi doğma Naxçıvanına idi. Elə bugünkü gün də Cavidin növbəti dönüşüdür. 1906-cı ilin payızında gəldiyi İstanbul Universitetinə 2022-ci ilin payızında, ilk gəlişindən 116 il sonrakı və yəqin ki, hələ bundan sonra dəfələrlə təkrarı olacaq dönüşü.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.nizamimuseum.az saytına istinad zəruridir.