“Mədəniyyət” kanalında yayımlanan "Vətənim" verilişinin Azərbaycan realist ədəbi düşüncəsinin əsas nümayəndələrindən biri, özünəməxsus satirik üsluba malik olan Qasım bəy Zakirə həsr olunan ilk buraxılışı yayımlanıb.

Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin direktoru, akademik Rafael Hüseynovun təqdimatında efirə gedən verlişdə Qasım bəy Zakirin həyat və yaradıcılığı haqqında geniş məlumat verilir.

Bildirilib ki, Qasım bəy Zakirin əsli Qarabağda məşhur olan Cavanşirlər nəslindəndir. Ulu babası Kazım ağa Şuşa şəhərinin əsasını qoyan Pənahəli xanın doğma qardaşıdır. 1784-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olmuş Qasım bəy təhsilini Şuşada mollaxanada almış, ərəb, fars dillərini öyrənmişdir. 

Akademik Rafael Hüseynov qeyd edib ki, Qacarın Qarabağa hücumu, şuşalıların müdafiəsi, Qacarın qətli, Vaqifin oğlu ilə birlikdə öldürülməsi, İbrahim xanın vəhşicəsinə güllələnməsi onun dünyagörüşünün formalaşmasına təsir edib. Xan nəslindən olmasına baxmayaraq şairin mübarizələrlə dolu həyatı o qədər də xoş keçməyib. Bir tərəfdən ictimai haqsızlıqlara dözə bilməyərək onu törədənləri kəskin tənqid etməsi, digər tərəfdən isə qardaşı oğlu Behbud bəyin haqq işi uğrunda mübarizəyə qoşularaq qaçaq düşməsi şairin ictimai mövqeyinə təsirsiz qalmayıb.

"Şuşa qazisi Mirzə Əbülqasim, yerli çar hakimi Konstantin Tarxan-Mouravov şairin qəddar düşmənləri idilər. Zakirin satirik tənqidinə hədəf olmuş bu adamlar şairi dövlət yanında etibardan salıb tutdurmaq üçün uyğun məqam gözləyirdilər. Behbud bəyin qardaşı Rüstəm bəy gecə işdən qayıdarkən qaçaqçı adı ilə tutulur və həbsxanada edam edilir. Çar hakimiyyət orqanları qardaşının intiqamını alacağından qorxduqlarından onu da həbs etmək qərarına gəlirlər. Bəhanə kimi isə onun Orlov familyalı bir rus əsgərini qarət etməsi göstərilir. 1849-cu ilin oktyabr ayında o, böyük bir atlı-yaraqlı dəstə ilə Zakirin yaşadığı Xındırıstan kəndinə hücum edir. Şair bu dəstənin Behbud bəyi axtarmaq üçün gəldiyini güman edirdi. Ona görə oğlu Nəcəfqulu bəylə qardaşı oğlu İskəndər bəyi həmin dəstəni qarşılamağa göndərdi. Lakin Tarxan-Mouravov onları öz düşüncəsi ilə qarşıladı: onları Behbud bəyə köməkçi olmaqla ittihamlandırıb hər ikisini həbs etdi və Şuşa qalasındakı həbsxanaya göndərdi. Həmin gün Zakirin özünü də ailə üzvləri və yaxın qohumları ilə birlikdə həbs edib. Bununla da ürəyi soyumayan Tarxan-Mouravov Xındırıstan kəndini öz atlılarına qarət etdirdi və kənd camaatını tamamilə yoxsul vəziyyətə saldı", - deyə Rafael Hüseynov bildirib.

Akademik Rafael Hüseynov ömrünün ixtiyar çağında üzərinə atılan şər və böhtanın qurbanı olaraq üç ay müddətinə göz dustağı kimi Bakı şəhərinə sürgün edilən Qasım bəy Zakirin başda Mirzə Fətəli fətəli Axundzadə olmaqla yaxın dostlarının qayğı və köməyi sayəsində zindandan xilas olduğunu söyləyib.

Diqqətə çatdırılıb ki, şairin satirik əsərləri arasında 1840-1850-ci illərdə Mirzə Fətəli Axundova, İsmayıl bəy Qutqaşınlıya, Xurşidbanu Natəvana, Cəfərqulu ağaya və digərlərinə ünvanladığı poetik məktublar əsas yer tutur. Onun ilk şeiri 1854-cü ildə “Qafqaz” qəzetində dərc olunmuşdu. Şairin şeirinin mətbuatda dərc edilməsinin əsas təşəbbüskarı Mirzə Fətəli Axundov olmuşdur.

Qeyd olunub ki, Azərbaycanlı ədəbiyyatşünas Firudin bəy Köçərli Qasım bəy Zakirin yaradıcılığını belə qiymətləndirirdi: “Qarabağ Azərbaycan şairləri üçün Parnasdır və Şuşa qayalarının yüksəkliklərində yüksəkdən uçan şairlər üçün yuva qurulur. Şübhəsiz ki, onların arasında birinci və görkəmli yeri Qasım bəy Zakir tutur”.

Bildirilib ki, şair 1857-ci ildə Şuşada vəfat etmiş və şəhərin Mirzə Həsən qəbiristanlığında dəfn edilib.

Verilişi buradan izləyə bilərsiniz.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.nizamimuseum.az saytına istinad zəruridir.